DHBT-2 Fıkıh Usulü: İslam Hukukunun Dönemleri Ders Notu

DHBT sınavına hazırlanan adaylar için Fıkıh Usulü konusu, hem bilgi hem yorum gücü gerektiren temel başlıklardan biridir. Özellikle DHBT-2 Fıkıh Usulü alanında, İslam hukukunun dönemleri başlığı sıkça karşımıza çıkar. Bu yazımızda, ÖSYM DHBT formatına uygun biçimde bu dönemleri ana hatlarıyla ele alacağız.

1. Hz. Muhammed Dönemi

Bu dönemde teşri (hukuk koyma), doğrudan vahiy ile gerçekleşiyordu. Kur’an ve Sünnet, temel kaynaklardı. Hükümler aşamalı olarak indirildi (tedricilik), bu da dini uygulamaların halk tarafından benimsenmesini kolaylaştırdı (teysir). Yükümlülükler hafifletildi (tahfif), kamu yararı (maslahat) esas alındı. Ayrıca hükümler bazen özel durumlara göre sınırlandırıldı (tahsis). Kur’an ayetlerinin açıklanması (tebyin), detaylandırılması (tavzih) ve sınırlanması (takyid) da bu dönemde görülür.

2. Sahabe Dönemi

Bu dönemde Kur’an ve Sünnet ışığında içtihat faaliyetleri gelişti. Mekke Ekolü (İbn Abbas), Kûfe Ekolü (İbn Mesud), Medine Ekolü (Zeyd bin Sâbit, İbn Ömer) gibi ekoller doğdu. İcma ve şûra kurumsallaştı. Bu dönemde, Haricîlik, Şiîlik ve Ehl-i Sünnet gibi fırkalar da ortaya çıktı.

3. Tabiin Dönemi

Sahabe ekolleri, Tabiin döneminde daha da belirginleşti. Mezheplerin temelini atan bu dönemde öne çıkan isimler arasında Said bin Cübeyr, İkrime, Zeyd bin Eslem ve İbrahim en-Nehaî gibi âlimler yer aldı. Bu dönemde Ehl-i Hadis (Hicaz) ve Ehl-i Rey (Irak) şeklinde metodolojik iki büyük yaklaşım ortaya çıktı.

4. Müctehid İmamlar Dönemi

Hicri 2.-4. asırlar arasını kapsayan bu dönem, İslam fıkhının sistematik hale geldiği altın çağ olarak bilinir. Mutlak müctehidler (mezhep kurucuları) ve mukayyed müctehidler (mezhep içindeki büyük fakihler) bu dönemde öne çıkmıştır. İmam Ebu Hanife, İmam Malik, İmam Şafii ve İmam Ahmed bu dönemin mihenk taşlarıdır.

 DHBT-2, İslam hukukunun dönemleri, DHBT-2 Fıkıh Usulü ve ÖSYM DHBT gibi kavramlar, sınava hazırlık sürecinizde sıkça karşılaşacağınız konulardandır. Bu tür ders notlarıyla çalışmak, sınav başarınızı doğrudan etkileyecektir.